Gambit
Administrator
Dołączył: 02 Paź 2007
Posty: 48
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 1 raz
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: Łódź
|
 Wysłany: Śro 17:10, 17 Paź 2007 Temat postu: Platon |
|
|
Tutaj jest moja praca na temat Platona. Jeśli macie jakieś pytania, to... pytajcie  Może będę wiedział.
1. Platon – krótka notka biograficzna.
Platon był jednym z najwybitniejszych filozofów starożytnego świata. Żył w V wieku p.n.e. w Atenach, czyli w czasach najwyższej kultury starożytnej, jej największego rozkwitu. Matka miała przodka w Solonie, a ojciec należał do Kodrydów. Wychowywał się w domu, w którym kultura była
wysoka, a wychowanie staranne. Od młodu kształcił tak ciało, jak i umysł. Platonem miał go nazwać jego nauczyciel gimnastyki, ze względu na szerokie bary młodzieńca (gr. platos - szerokość, obszerność, rozległość). Mając dwadzieścia lat poznał Sokratesa, przy którym pozostał aż do jego śmierci osiem lat później. Potem rozpoczęły się jego wędrówki, trwające dwanaście lat. Odwiedził Egipt, Włochy, Syrakuzy (gdzie zaprzyjaźnił się ze szwagrem władcy Dionem), odwiedzał Archytasa w Tarencie i starego Timaiosa pitagorejczyka w Lokri.. Potem wrócił do Aten, gdzie założył szkołę w gaju Akademosa i oddał się praktyce nauczycielskiej. Na ogół nie brał aktywnego udziału w otaczającym go życiu politycznym, jednak chciał na wielką skalę zastosować swą teorię idei w praktyce zmieniając cały ustrój polityczny by „filozofów uczynić królami”.
Pragnął stworzyć idealne państwo i nawet próbował wprowadzić ustrój filozofów-królów na Syrakuzach naciskając na syna tamtejszego władcy. Djonizjos Starszy, obawiając się agitacji politycznej, wydalił Platona ze swego państwa. Po śmierci tegoż wezwał go Dion by ponownie spróbował wywrzeć wpływ na Djonizjosa Młodszego, jednak jego wysiłki nie przyniosły skutków. Dion został zesłany, ze względu na podejrzenie dążenia do władzy, a Platon powrócił do Aten. Jego trzecia sycylijska wyprawa, kiedy próbował pogodzić Diona i Djonizjosa Młodszego również zakończyła się niepowodzeniem, jedynie wplątał się w walki domowe i sam ledwie uszedł z życiem. Występy polityczne filozofa skończyły się niepowodzeniem i rozczarowaniem na całej linii.
Oprócz tych przerw politycznych Platon niemal czterdzieści lat życia spędził w akademii w nieustannej pracy naukowej i nauczycielskiej. Tam też umarł w dniu swych osiemdziesiątych urodzin, który był jednocześnie dniem zjawienia się Apollina na ziemi. Legenda związała wielkiego myśliciela z bogiem słońca. W Akademii zaczęto go czcić niemal jak półboga, a tradycją stało się śpiewanie w dniu jego urodzin i śmierci hymnu na jego chwałę.
2. Twórczość Platona.
Pisma Platona zachowały się najprawdopodobniej w całości, ich zbiór przekazał grecki historyk, Trasyllos, żyjący w Rzymie za czasów Tyberiusza. Większość dzieł Platona to dialogi, w których rozmówcy o różnych stanowiskach rozprawiali na jakieś określone zagadnienie, nazywa się to dyskusją dialektyczną. Technikę tą przejął od Sokratesa i sofistów, jednak to on potrafił z niej mistrzowsko korzystać ukazując różne punkty widzenia problemu. Specjalistom nieraz sprawiało problem ustalenie, czyimi ustami przemawia sam autor, nieraz też ważne kwestie są podane tylko w przenośniach, mitach i aluzjach, a nawet w formie żartu lub ironii. Sama teoria idei nie jest głównym tematem żadnego z dialogów, jedynie jest omawiana przy okazji. Te pisma mają wartość nie tylko historyczną i filozoficzną, ale również artystyczną. Autor odwzorowuje w nich prawdziwą żywość rozmowy, łącznie z dygresjami i epizodami pobocznymi. Ważne jest, że dialogi Platona nie stanowią cyklu. Z małymi wyjątkami każdy stanowi odrębną całość.
Życie Platona można podzielić na trzy okresy:
I. Okres wczesny. Jest sokratykiem, porusza często zagadnienia etyczne i jest przekonany o istnieniu niezawodnej wiedzy pojęciowej. Polemizuje z sofistami i erystami nie uznającymi tego poglądu. Dialogi Platona z tego okresu są:
Sokratyczne - stawiają sobie za zadanie określanie pojęć etycznych,
Elenktyczne – wykazują jakich określeń przyjmować nie należy, ale własnych rozwiązań nie dają.
Zbijające cudze rozumowania ich własną bronią, bez podawania stanowiska Platona.
Nie ukazujące teorii idei Platona, nie ukazują typowych sposobów rozumowania charakterystycznych dla tego autora.
Wymierzone przeciwko sofistom.
Pisma: Eutyfron, Laches, Charmides, I Księga Państwa, Protagoras i Gorgiasz. Z tym okresem łączy się również Obronę Sokratesa.
II. Zainteresowania Platona od sokratyki, poprzez teorie poznania i działania dotarły do teorii bytu. Można to powiązać z myślami pitagorejczyków, eleatów i Anaksagorasa. Wtedy filozof przyjął religię orficką. Rozwinął naukę o duszy nieśmiertelnej. Z tego okresu pochodzi jego spirytualizm i idealizm. Powszechnie uważa się, że to był szczyt jego twórczości. Według specjalistów właśnie pisma z tego okresu oddają właściwy wyraz platońskiego ducha. Dzieła Platona z tego okresu są:
Konstrukcyjne – budowały własne pozytywne teorie łączące się ze sobą w system,
Dualistyczne – zawierają dualistyczne sformułowania nauki o ideach, uważane za typowe dla Platona,
Artystyczne najbardziej z dotychczasowych i mają najwięcej polotu poetyckiego,
Mistyczne, głównie przez wpływ religii orfickiej, to je odróżnia od dialogów wczesnych i późnych.
Pisma: Fajdros, Fenos, Uczta, Państwa (księgi II-X), Teajtet.
III. Wyraźna zmiana stylu i tematu pism. Odnosi się wręcz wrażenie, że to odwrót od samej teorii idei, jednak w gruncie rzeczy jest to spostrzeżenie trudności tkwiących w temacie. Wycofanie się z wyraźnego dualizmu - mniej przeciwstawia idee i rzeczy, a szuka więcej zależności i związków pomiędzy nimi. Nasila się spirytualizm. Nie odrzuca teorii idei, szuka jej praktycznego zastosowania, a w efekcie rozszerza zakres swych rozważań na filozofię przyrody i szczegółową filozofię państwa. Twórczość filozofa można scharakteryzować, jest ona:
Dialektyczna w swej metodzie,
Nie dualistyczna nie zawierają dualistycznego ujęcia nauki o ideach,
Bez artyzmu, rezygnuje się z niego na rzeczy wyszukanego języka, pełnego odrębności,
Bez Sokratesa, przestaje on być wyrazicielem poglądów Platona (za wyjątkiem Fileba)
Pisma: Parmenides, Sofista, Polityk, Fileb, Timaios (Tymeusz), Krycjasz, Prawa.
3. Zarys poglądów Platona.
+Nauka o ideach
Sztandarową koncepcją Platona była nauka o ideach. Powstała ona w oparciu o Sokratesowską teorię pojęć, według której etyczne pojęcia nie były odwzorowaniem rzeczywistości, lecz stanowiły dla niej wzór, i z Heraklitowskiego określenia natury rzeczy, mówiącą z kolei o tym, że wszystko jest w ruchu, gdyż gdy ruch ustaje coś ginie. Z tych dwóch założeń wychodzi, że stałość można przypisać pojęciom jednak już nie rzeczom, te są zmienne, a więc nie mogą być idealne. Dalej rozumując w ten sposób wychodzi na to, że przedmiotem piękna musi być jakiś byt niezmienny i trwały, bo zmienne przedmioty nie mogą być piękne. Platon uznał, że musi istnieć byt, który bezpośrednio nie jest dany. Nazwał go ideą. Według filozofa istniały dwa żyjące obok siebie światy: świat materialny i świat idei. Pierwszy był zmienny, zniszczalny, realny, był światem rzeczy. Drugi był wieczny, niezmienny, idealny, istniały w nim wieczne formy. Pierwszy był jedynie niewyraźnym odbiciem drugiego świata, który miał posiadać ustrój hierarchiczny, gdzie najwyższą ideą była idea dobra. Platon zakładał, że świat rzeczy mógł być postrzegany zmysłami, ale prawdziwe poznanie musiało nastąpić przez zrozumienie idei, które były źródłem dla świata rzeczy, a zrozumieć je można było jedynie poprzez logiczne lub religijne rozumowanie, czyli nie dało się ich pojąć sensualistycznie. Teoria ta rozwiązywała wiele problemów ówczesnych filozofów, jednak nigdy nie została ostatecznie sformułowana. Właśnie ze świata idei miała pochodzić dusza ludzka. W tamtym świecie posiadała wszechwiedzę, jednak dopuściwszy się grzechu zostawała uwięziona w ludzkim ciele, w świecie materii, tutaj wyraźnie widać wpływ orfików. Podczas procesu uwięzienia zapominała wszystko, co wiedziała wcześniej. Platon założył, że jeśli człowiek będzie dążył do najwyższej idei, to jego śmierć odeśle duszę z powrotem do tamtego świata, jednak jeśli człowiek okazywał się grzeszny, jego dusza reinkarnowała ponownie w świecie materii. Ta teoria zyskała sobie wielu przeciwników. Arystoteles, uczeń Platona, obalał ją dowodząc, że idee są jedynie fikcjami, hipostazą pojęć i zdwojeniem rzeczy, a w efekcie sam sposób rozumowania, jakim się posługiwał uczeń Sokratesa, prowadził do absurdu, bo jeśli istnieje idea odpowiadająca własnościom wszystkich ludzi, to istnieje również wyższa idea odpowiadająca wspólnym własnościom ludzi i idei człowieka, i tak w nieskończoność. Ponadto idee były fikcjami bezużytecznymi, a były bezużyteczne, bo nie wyjaśniały faktów.
+Nauka o duszy
Przed Platonem grecy znali pojęcie duszy, lecz niektórzy pojmowali ją jako materialną część ciała, znacznie subtelniejszą jednak i będąc faktycznym źródłem życia, a człowiek żyje dopóki ją w sobie posiada (przyrodnicy). Orficy uważali duszę za nadziemskiego demona. Uczeń Sokratesa zachował ją jako źródło życia, jednak dodatkowo była ona czymś co samo siebie wprowadza w ruch. Platon zdecydowanie odrzuca rozumienie duszy jako materii, ponieważ będąc źródłem ruchu jest realna, a więc należy do świata idei.
Platon nadał duszy funkcję poznawczą. Według niego zmysłami możemy odbierać jedynie rzeczy materialne jak kolory, kształty. Zastanawiał się jak człowiek rozpoznaje abstrakcyjne pojęcia jak byt, tożsamość, czy podobieństwo. To dusza miała sama w sobie je poznawać, czyli to ona rozpoznaje wszystko bezpośrednio, lub pośrednio – za pomocą narządów ciała. Za poznawczą funkcją duszy najbardziej miało przemawiać ujęcie faktu, iż człowiek zna idee, mimo że ciało nie mogło mieć z nimi żadnych styczności.
Filozof również oddał duszy znaczenie religijne, mianowicie była nieśmiertelna. Właśnie te twierdzenia są podwalinami pod nowożytne pojęcie duszy.
+Nauka o poznaniu.
Platon jako pierwszy postawił rozważania na temat poznanie z teorią bytu. Zatem odrzucił on dotychczasową teorię, że świat można poznawać jedynie zmysłami, co było konsekwencją teorii o ideach. Naturalnie, zmysłowe poznanie musiało zawieść przy konfrontacji z ideami, pozostało zatem poznanie myślą. Założył, że jak istnieją rzeczy i idee, to można również wyróżnić dwa rodzaje poznania: zmysłowe i rozumowe. Posunął się nawet do stwierdzenia, że same zmysły są tak niedoskonałe, że do prawidłowego poznania rzeczy również potrzebna jest myśl – chodziło przede wszystkim o poznanie pojęć abstrakcyjnych, jak różnica pomiędzy kolorem, a dźwiękiem.
Stwierdził on również coś co można nazwać postrzeganiem wrodzonym. Nawiązując do powyższego akapitu można stwierdzić, że myśl następuje dopiero po postrzeganiu zmysłowym. W rzeczywistości jednak myśl jest od postrzegania niezależna, czyli, mimo, że występuje po nim, nie opiera się na nim. Wychodzi na to, że niektóre pojęcia człowiek musiał znać, zanim je wykorzystał w praktyce, a dopiero przy wykorzystaniu zdał sobie z tego sprawę. W tym wypadku postrzeżenie jest okazją do uświadomienia sobie pojęć, ale nie jest materiałem, ani podstawą do ich wytwarzania. Nie wywołuje pojęć, lecz jedynie je przypomina. W ten sposób ludzie mogli odpowiadać na pytania trafnie, znać np. własności figur geometrycznych bez wcześniejszej nauki geometrii. Platon wyjaśnił to tłumacząc, że dusza przybywszy ze świata idei musiała je tam oglądać, a po przybyciu na ziemię ta wiedza pozostaje, lecz człowiek musi sobie zdać sprawę z jej istnienia, przypomnieć ją sobie.
4. Idealne państwo Platona.
Najsłynniejszym dziełem Platona jest „Państwo”, dialog, w którym rozmówcy rozprawiają o sprawiedliwości, jej znaczeniu i roli w idealnym państwie, a także, jacy powinni być obywatele i władcy tegoż. Filozof oparł się przede wszystkim na koncepcji duszy, bowiem była bytem idealnym i od stopnia jej doskonałości zależało miejsce ludzi w hierarchii społecznej. Wyraźnie jest widoczne, że wzoruje się tutaj na Egipskim systemie kastowym. Platon uważał, że idealnym państwem powinna rządzić arystokracja intelektualna, co wynikało z jego antydemokratycznych przekonań. Twierdził, że demokracja prowadzi do rozkładu i anarchii, i popierał raczej silne rządy i zamknięte społeczeństwa (zmiana była przeciwieństwem stałości, a więc była negatywna).
Teoria państwa najlepszego opierała się o idee dobra i sprawiedliwości, jako o idee najwyższe w hierarchii świata idei, zaś celami tego państwa miały być stałość i powszechność, które również były najwyższymi zaletami. Platon nie uwzględnił tutaj różnorodności kultur i ludów, wymagał od obywateli stałości w sposobie myślenia i uczuciach, a dla poetów, jako ludzi, którzy mają skłonność mieszania w ludzkich umysłach, nie przewidział miejsca w idealnym państwie. Państwo takie powinno mieć jeden wspólny cel, do którego dążyć mieliby wszyscy mieszkańcy, a niedopuszczalnym było by dążenie do własnego dobra. Zniesiona miała być własność prywatna, a nawet rodzinę, by pozbyć się wszystkich elementów, które mogłyby dzielić ludzi. Części państwa winny być podporządkowane pod całość, a nie na odwrót, ponieważ jedynie wtedy możliwy będzie ład. Bardzo ważnym założeniem w teorii państwa idealnego było uznanie, że będzie to państwo wiedzy, ponieważ aby czynić dobro, należy najpierw je znać. Zatem najlepszą kastą rządzącą byliby filozofowie, którzy byli przedstawicielami największej wiedzy. Równie ważne było założenie, że człowiek miał się rodzić przydzielony już do konkretnej roli, tutaj się ujawnia kastowość tego państwa. Wyróżnione zostały stany mędrców (filozofów-władców), wojowników (strażników) i ludu (wytwórców), a między nimi Platon ustalił hierarchię. Państwo idealne miało być również ascetyczne, dążące do idealnego celu, którego osiągnięcie nie dawałoby obywatelom bezpośrednich korzyści, wręcz wymaga ono, aby wyzbyć się dóbr doczesnych. Dwa wyższe stany obowiązywał ustrój komunistyczny, w którym wspólne było wyrzeczenie, a nie posiadanie. Trzecia kasta nie podlegała rygorowi, bo nie dążyła do doskonałości. Platon przywiązywał wagę do wielkości państwa, które nie mogło być, ani zbyt małe, ani zbyt duże tak pod względem terytorialnym jak i ludności. Wszystkie te założenia wydawały się piękne, jednostki podporządkowane pod państwo, a państwo pod cele czysto moralne, powszechne i stałe, jednak nie liczyło się ono z wolnością i szczęściem człowieka.
5. Program nauczania.
„Fizyczną zręczność i posłuszeństwo prawom w postępowaniu można siłą wymusić ale sztuki wolne i nauki żadnej z takiego sposobu nie wyniosą korzyści”
Platon.
Platon podzielił duszę ludzką na trzy części: rozumną, impulsywną i zmysłową i każda z nich powinna osiągnąć doskonałość, czyli kolejno cnoty: mądrość, męstwo i opanowanie, a ich spełnienie owocuje czwartą cnotą, sprawiedliwością. Nazwane zostały czterema cnotami kardynalnymi. Platon odniósł to do idei państwa: tak jak człowiek sprawiedliwy może żyć szczęśliwie, tak w skali polis sprawiedliwe państwo miało zapewnić szczęście i trwałość. W zależności od osobistych preferencji, czyli uzdolnień obywatel miał być wychowywany, tak by stać się członkiem odpowiedniej kasty i by mogli służyć wspólnemu dobru. Ci którzy umiłowali sobie wiedzę zostawali filozofami-władcami, inni upodobawszy sobie odwagę zostawali wojownikami, strażnikami (w tym i kobiety). Ludzie, którzy pojęli sztukę opanowania zostawali wytwórcami. Tylko ci ostatni mieli prawo do posiadania mienia i zakładania rodzin.
Platon jako pierwszy w literaturze europejskiej pojął ogromną rolę wychowania. Wprawdzie uznawał, że człowiek rodzi się z gotowym charakterem i skłonnościami, jednak doszedł w końcu do tego, że przyrodzone zdolności to za mało. Wychowanie miało być tym, co może wygładzić wady i negatywne cechy, a uwypuklić zdolności i cechy pożądane. Stwierdził, że dobre jest to wychowanie, które ciału i duszy daje największą piękność najwyższą doskonałość do jakiej są tylko zdolne. Nie interesował się jednak wychowaniem człowieka, które miało służyć do zaspokajania indywidualnych potrzeb, opracował to zagadnienia jedynie w kategorii całego państwa. Argumentował, że Pajdeja, czyli esencja grackiej kultury, może być nauczona, ale jedynie poprzez wychowanie zbiorowe. Dopiero w życiu państwowym może się uwydatnić to co się w jednostce nie uwypukla: poczucie prawa i krzywdy. Państwowe wychowanie miało być ideałem, w którym prawodawca ustala przekazywane treści i zasady, według których ma się odbywać, a rząd czuwa nad ich prawidłowym wykonaniem. To był też środek do stworzenia doskonałego państwa, aby stworzyć jednolitych, jednako myślących obywateli.
Dzieci z dwóch pierwszych kast były zabierane i wychowywane wspólnie na przyszło elitę intelektualną polis. Platon uważał, że o wychowaniu dziecka należy myśleć jeszcze przed jego narodzeniem, przez np. nie poddawanie matkę stresowi. Zakładał również, że dziewczęta powinny otrzymać takie samo wykształcenie jak chłopcy. Wspólne kształcenie kast trwało do dwudziestego roku życia.
Wedle Platońskiego programu nauczania o wychowanie trzeba było myśleć już przed urodzeniem. Ciężarne kobiety miały zapewniony spokój od wzruszeń, oraz potrzebną ilość ruchu, aby dbać o stan fizyczny przyszłego dziecka. Po urodzeniu niańki miały dbać o jego kondycję i bezpieczeństwo. Rady Platona odnośnie spowijania dziecka, kołysania go, uspokajania i karmienia piersią przez matkę weszły do każdej greckiej rozprawy o wychowaniu.
Dzieci w wieku przedszkolnym podlegały państwowemu przymusowi edukacyjnemu i uczęszczały do placówek państwowych, ponieważ były własnością państwa. Do szóstego roku życia miała trwać wspólna edukacja obu płci. Filozof uznał, że dziewczęta w niewielkim stopniu są słabiej uzdolnione od mężczyzn.
Do lat dziesięciu największą wagę przykłada Platon do rozwoju duchowego i fizycznego. Realizuje te zamiary poprzez ćwiczenia ruchowe, moralne i estetyczne. Uważa również, że ciało jest istotne i powinno być zaopatrzone w zdrowie i siły (nawet ćwiczono na równi obie ręce). W tym okresie można rozpoznać predyspozycje dziecka, co do tego, kim będzie w przyszłości. Ujawnia się to przy pomocy zabaw, poezji i muzyki, które kształtują, uzdalniają i oczywiście pokazują, czym wychowanek interesuje się najbardziej.
10 – 13 lat to czas, w którym zaczyna się nauka – pisanie i czytanie. Po trzynastym roku życia rozpoczyna się kształcenie literackie. Młody człowiek odrzuca pismo, które według Platona utrudnia rozwój duchowy. Literatura dociera do uczniów ocenzurowana, gdyż niepedagogiczne treści znajdujące się tam mogłyby niekorzystnie wpłynąć na młodego człowieka. Rozwój duchowy zapewnia religia, z której usunięto zapisy przedstawiające boga jako mściwego oraz wizje kary w podziemiach.
Platon kładzie również nacisk na muzykę i plastykę, które budzą w człowieku zmysł estetyki i kształtują charakter („proste formy archaicznej melodii i rytmu”). Uczy także praktycznego liczenia nie zapuszczając się w teorię.
Sentencja przytoczona na samym początku tego podrozdziału jest podpisana przez Platona i rzeczywiście, wolał wykształcać u młodzieży poczucie honoru i wstydu, co bardzo odpowiada idei obywatela państwa doskonałego, a jednocześnie ułatwia karanie. Jest zwolennikiem kary cielesnej, lecz tylko za zniewagę starców i przekraczanie praw.
Wiek 18 – 20 lat przeznaczony jest na ćwiczenia gimnastyczne. Mają one zahartować ciało i ducha, co ma prowadzić do ich harmonijnego funkcjonowania. Można powiedzieć, że w tych latach Platon eliminuje najsłabsze charaktery, które mogłyby w państwie źle funkcjonować. Jest zdania, iż osoby, które nie wytrzymają tego treningu nie dadzą rady rządzić bądź bronić państwa. Muzyka z gimnastyką powinna współdziałać, aby obywatele mieli zdrowie cielesne, które ułatwia umiar myśli. Zwraca uwagę na to charaktery, by były na tyle zmiękczone, żeby nie zdziczeli i zawsze pamiętali o pierwszeństwu rozwiązań rozumnych przed siłowymi.
Dwadzieścia lat to rok decydujący o przynależności człowieka do danej grupy społecznej. Garstka tylko będzie kształcić się dalej piętnaście lat na rządców. Czekać ich będą nauki ścisłe. Platon pragnął państwa świeckiego, którym nie będą kierować ludzie bogobojni, lecz ci, którym także zależeć będzie na szczęściu polis i jego mieszkańców. Ci którzy kończą naukę w tym miejscu należeć będą do kasty wojowników-strażników.
Przyszli filozofowie uczyli się nauk ścisłych przeważnie w teorii (głównie arytmetyka, planimetria, stereometria, astronomia i muzyka). Kończąc ten dział uczeń miał trzydzieści lat i stał przed najważniejsza nauką – filozofią, która trwać miała pięć lat. Ona miała nauczyć istotnej mądrości, od poznania zmysłowego do rozumnego. Na tej podstawie rządcy będą prowadzić państwo ku najwyższej idei, poznania największego dobra.
Po tym czasie przyszli władcy na piętnaście lat przechodzili do życia praktycznego w wojsku i na urzędach, po to by w wieku pięćdziesięciu lat byli w stanie mądrze rządzić państwem.
Głównym celem nauczania w programie Platona było wykształcenie obywateli przystosowanych do życia w społeczeństwie państwa idealnego i władców przygotowanych do rządzenia tym państwem. Jasno widać, że wymarzone państwo Platona nie mogłoby się obyć bez tego systemu wychowawczego. Gdyby go oderwać od celu byłby niedorzeczny. Do dzisiaj widoczna jest spuścizna filozofa, mianowicie zostało ludzkości głębokie przekonanie o ścisłej łączności wychowania z polityką i ustrojem społecznym.
6. Bibliografia:
W. Tatarkiewicz, „Historia Filozofii” tom I, Warszawa 1981.
S. Kot, „Historia wychowania” tom I,
Post został pochwalony 0 razy
|
|
